| Касб таърифи | Археология ихтисослиги археологик топилмалар ва тадқиқотлар орқали қадимий маданиятлар ва цивилизацияларни ўрганишга қаратилган ўқув дастуридир. Бакалавр дастури давомида талабалар археология соҳасида ишлаш учун зарур бўлган назарий билим, услубий ва амалий кўникмаларга эга бўладилар. Ушбу мутахассисликни тавсифлашнинг асосий жиҳатлари:
Назарий билимлар: талабалар археология асосларини, қадимги цивилизациялар тарихини, археологик тадқиқотлар усулларини ва археология фанининг назариялари ва тушунчаларини ўрганадилар.
Методология ва амалиёт: дастур археологик қазишмаларнинг турли усулларини ўрганиш, топилмаларни қайта ишлаш, артефактлар ва маълумотларни таҳлил қилишни ўз ичига олади. Талабалар археологик экспедицияларда ва қазиш жойларида амалий машғулотларда қатнашиш имкониятига эга бўлишлари мумкин.
Мутахассислик: дастур доирасида талабалар классик археология, қадимги цивилизациялар археологияси, тарихий археология, денгиз археологияси ва бошқалар каби ихтисослашув йўналишларини танлашлари мумкин.
Илмий тадқиқотлар: таълимнинг муҳим қисми талабаларга таҳлилий ва тадқиқот кўникмаларини ривожлантиришга имкон берадиган илмий тадқиқот лойиҳалари, нашрлар ва конференцияларда қатнашиш имкониятидир.
Касб-ҳунар таълими: дастур архив ишлари асосларини, археологик топилмаларни муҳофаза қилиш ва сақлашни ҳамда археологияда ахлоқ қоидаларини ўргатишни ўз ичига олади.
Ишга қабул қилиш имкониятлари: дастур битирувчилари музейлар, университетлар, илмий институтлар, археологик агентликлар, сайёҳлик саноати ва маданий меросни ўрганиш ва сақлаш билан боғлиқ бошқа соҳаларда ишлашлари мумкин.
Археология дастурида таҳсил олаётган талабалар инсониятнинг маданий меросини ўрганиш ва сақлашда фаол иштирок этиш имконини берувчи кенг қамровли таълим оладилар. |
|---|
| Касб тарихи | "Археология" ихтисослиги инсоният тарихини ўрганишнинг бошланиши билан боғлиқ қадимий илдизларга эга. Бироқ, мустақил илмий фан сифатида археология ХИХ асрда шаклланишни бошлади.
Уйғониш ва маърифат даврида Эвропада қадимий маданиятлар, меъморчилик ва антик даврга қизиқиш пайдо бўлди. Биринчи археологик тадқиқотлар ХВИИ-ХВИИИ асрларда, асосан, артефактларни тўплаган ва ўрганган антиқа коллекционерлар ва ҳаваскорлар туфайли бошланган.
ХИХ асрда илмий усул пайдо бўлганидан сўнг археология алоҳида фанга айланди. ХВИИИ аср охири - ХИХ аср бошларида Италиянинг Помпей ва Геркуланеум қадимий шаҳарларини қазиш унинг ривожланишидаги муҳим қадамлар бўлди.
Археологиянинг жиддий ривожланиши ХИХ асрда содир бўлган. Бу вақтда биринчи археологик институтлар ва жамиятлар яратилди, қадимий аҳоли пунктлари ва ёдгорликларни мунтазам равишда қазиш ишлари бошланди. Археологик тадқиқотлар усуллари ишлаб чиқилган ва тизимлаштирилган.
ХХ асрда археология мустақил илмий фан сифатида ўз ривожланишини давом эттирди. У геология, антропология, география, тарих ва бошқалар каби фаннинг турли соҳаларидаги усул ва ёндашувларни бирлаштирган фанлараро билим соҳасига айланди.
Замонавий археология турли ихтисосликлар ва тадқиқот методологияларини ўз ичига олади, шу жумладан аҳоли пунктлари археологияси, қадимги сивилизациялар археологияси, сув ости дунёси археологияси, дин археологияси ва бошқалар.у инсоният тарихи ва маданиятини ўрганишда, маданий меросни сақлаш ва муҳофаза қилишда муҳим рол ўйнайди. |
|---|
| Фаолият турлари | Классик археология: қадимги юнон ва Рим цивилизацияларининг археологик материаллари ва маданий артефактларини ўрганиш, қадимий шаҳарлар ва меъморий ёдгорликларни ўрганиш.
Тарихий археология: археологик материаллар ва ёзув пайдо бўлишидан олдин инсон фаолияти изларини ўрганиш, шу жумладан тош даври, бронза даври ва темир даври.
Қадимги цивилизациялар археологияси: Миср, Месопотамия, ҳинд, Хитой ва бошқалар каби қадимий цивилизацияларнинг археологик жойлари ва артефактларини ўрганиш.
Денгиз археологияси: океан тубидаги археологик топилмалар ва ёдгорликларни, денгизлар ва сув ҳавзаларини, шу жумладан чўкиб кетган шаҳарларни, чўкиб кетган кемаларни ва сув ости артефактларини ўрганиш.
Саноат археологияси: тарихий нуқтаи назардан саноат фаолияти ва саноат ривожланишининг изларини ўрганиш, масалан, археологик жойлар ва фабрикалар, миналар, темир йўллар ва бошқалар.
Дин археологияси: қадимий ибодатхоналар, зиёратгоҳлар, ёдгорликлар ва бошқаларни ўз ичига олган диний маросимлар, эътиқодлар ва амалиётлар билан боғлиқ археологик материаллар ва артефактларни ўрганиш.
Експериментал археология: қадимги жамиятларнинг ҳаёти ва технологияларини тушуниш ва тиклаш учун экспериментал тадқиқотлар ва реконструксияларни ўтказиш. |
|---|
| Иш жойлари | Музейлар: археологлар музейларда экспозиция фаолияти, коллексияларни кураторлик қилиш, илмий тадқиқотлар ва кўргазмалар ташкил этиш билан шуғулланишлари мумкин.
Университетлар ва илмий-тадқиқот институтлари: кўпгина археологлар университетлар ва илмий-тадқиқот институтларида илмий ва ўқитувчилик фаолияти билан шуғулланадилар, у эрда улар ўзларининг тадқиқот лойиҳаларини олиб борадилар ва талабаларни ўқитадилар.
Археологик агентликлар ва ташкилотлар: археологлар археологик тадқиқотларнинг турли жиҳатлари ва қазиш жойларида амалий ишлар билан шуғулланадиган давлат ёки хусусий археологик агентликлар ва ташкилотларда ишлашлари мумкин.
Боғлар ва қўриқхоналар: археологлар тарихий ва археологик жойларни сақлаш ва ўрганишда ёрдам берадиган боғлар ва қўриқхоналарда ишлаш учун ёлланиши мумкин.
Қурилиш компаниялари ва консалтинг фирмалари: баъзи ҳолларда археологлар қурилиш объектларида ёки консалтинг фирмаларида ишлашлари мумкин, бу эрда улар қурилишни бошлашдан олдин археологик тадқиқотлар ва баҳоларни ўтказишлари керак.
Давлат органлари: археологлар маданият вазирликлари, археологик хизматлар ва маданий меросни муҳофаза қилиш ташкилотлари каби давлат идоралари ва органларида ишлашлари мумкин. |
|---|
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Археологик тадқиқотлар усуллари ва техникасини тушуниш: археологик тадқиқотлар усуллари, техникаси ва тамойилларини, шу жумладан стратиграфия, қазиш, топилмаларни ҳужжатлаштириш ва артефактларни таҳлил қилишни чуқур тушуниш муҳимдир.
Аналитик кўникмалар: маълумотларни таҳлил қилиш, археологик топилмаларни талқин қилиш ва олинган натижалар ва далиллар асосида фаразларни яратиш қобилияти.
Амалий кўникмалар: қазиш жойларида ишлаш учун зарур бўлган амалий кўникмаларга эга бўлиш, шу жумладан асбоблардан фойдаланиш, топилмаларни қайта ишлаш ва тадқиқот хавфсизлиги асосларини билиш.
Ихтисослашган билимлар: ихтисослашув соҳасига қараб, археологлар қадимий маданиятлар археологияси, тарихий археология, денгиз археологияси ва бошқалар каби турли соҳаларда билимга эга бўлишлари керак.
Мулоқот қобилиятлари: ҳамкасблар билан самарали мулоқот қилиш, бошқа мутахассислар билан мулоқот қилиш, шунингдек, тадқиқот натижаларини тушунарли тарзда этказиш жуда муҳимдир.
Ташкилий кўникмалар: археологик лойиҳаларни ташкил қилиш ва бошқариш қобилияти, шу жумладан қазиш ишларини режалаштириш, бюджетлаштириш, жамоани бошқариш ва бошқалар.
Технология кўникмалари: замонавий археологияда геоахборот тизимлари (GIS), масофадан зондлаш, 3Д моделлаштириш ва бошқалар каби замонавий технологиялар билан ишлаш кўникмалари тобора муҳим аҳамият касб этмоқда. |
|---|
| Мутахассислик йўналишнинг шифри | 5120400 |
|---|
